Σαντορίνη / Αρχαία Θήρα

Μετά την ηφαιστειακή έκρηξη του 17ου αι. π.Χ. που κατακερμάτισε τη Θήρα και έθαψε την προϊστορική πόλη στο Ακρωτήρι κάτω από παχιές αποθέσεις ηφαιστειακών υλικών, το νησί μένει έρημο για αιώνες. Οι αρχαιολογικές μαρτυρίες δείχνουν ότι επανακατοικείται στα τέλη της προϊστορικής εποχής για κάποιο διάστημα, συστηματικά όμως και χωρίς διακοπή κατοικείται από τον 8ο αι. π.Χ., στους ιστορικούς πια χρόνους, όταν εγκαθίστανται Δωριείς άποικοι από τη Σπάρτη με αρχηγό τον Θήρα, στον οποίο οφείλει και το όνομά του. Το νησί, στο οποίο αναπτύσσονται αρκετοί οικισμοί σε διάφορες θέσεις, αποτελεί μια αυτόνομη κρατική οντότητα, την πόλη- κράτος της Θήρας, με αστικό κέντρο, κέντρο διοικητικό και θρησκευτικό, σε όλη την αρχαιότητα, την ομώνυμη του οικιστή Θήρα πόλη.

Η δεύτερη περίοδος εποίκισης στην ιστορία της Σαντορίνης συνδέεται με την πόλη της Αρχαίας Θήρας που αποκαλύφθηκε με τις ανασκαφές ευρείας κλίμακας του Γερμανού Hiller von Gaertringen (1896-1902) στην περιοχή του Μέσα Βουνού, που φαίνεται να εποικίστηκε τον 9ο αιώνα π.Χ. Αργότερα, από το 1961 έως το 1982 οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον καθηγητή Ν. Ζαφειρόπουλο υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρίας Αθηνών και έφεραν στο φως τη νεκρόπολη (νεκροταφείο) του οικισμού στη Σελλάδα.

Το βουνό του Προφήτη Ηλία που είναι η ψηλότερη κορφή της Σαντορίνης, εκτείνεται ανατολικά και συνδέεται με το χαμηλότερο βραχώδες ύψωμα, το Μέσα Βουνό. Το δυο αυτά βουνά συνδέονται μέσω μιας κορυφογραμμής που ονομάζετε Σελλάδα. Το Μέσα Βουνό, με υψόμετρο 369 μέτρων, εκτείνεται από δυτικά έως νότια του νησιού. Οι απότομες πλαγιές του, φθάνουν ως στις ακτές Καμάρι και Περίσσα στην βόρεια πλευρά στη νότια πλευρά του βουνού, αντίστοιχα.

Αυτό το φυσικά οχυρωμένο σημείο ήταν ιδανικό μέρος για να ιδρύσουν οι Σπαρτιάτες άποικοι την πόλη τους. Ο οικισμός πήρε το όνομα του από το μυθικό κυβερνήτη Θήρα, γιό του Σπαρτιάτη κυβερνήτη Αυτεσίωνα, ο οποίος σύμφωνα με κείμενα του Ηροδότου και του Παυσανία ήταν εκείνος του ίδρυσε τον οικισμό.

Η στρατηγική τοποθεσία της πόλης εκτιμήθηκε αργότερα και από τους Πτολεμαίους, οι οποίοι κατά το δεύτερο μισό του 3ου π.Χ. αιώνα χρησιμοποίησαν το λιμάνι της πόλης ως κέντρο του πολεμικού τους στόλου. Έπειτα από την απόσυρση της ναυτικής βάσης των Πτολεμαίων το 145 π.Χ., υπάρχει παντελής έλλειψη ιστορικών αναφορών για τον οικισμό της Αρχαίας Θήρας μέχρι τη Ρωμαϊκή εποχή.

Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, το νησί και ο οικισμός άκμασαν ως μέρος της ρωμαϊκής επαρχίας. Έπειτα από τη διάλυση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, οι αναφορές για τον οικισμό χάνονται και πάλι. Ο οικισμός της Θήρας συναντάται ξανά ως επισκοπική πόλη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας περίπου τον 5ο αιώνα μ.Χ, όπου και άρχισε να παρακμάζει. Το έτος 726 μ.Χ., μετά από μια μικρή έκρηξη του ηφαιστείου, ο οικισμός καλύφθηκε από λάβα και εγκαταλείφθηκε οριστικά.