Σαντορίνη / Ηφαίστειο / 20ος αιώνας

Μια σειρά από μικρές σεισμικές δονήσεις στις 28 Ιουλίου 1925 προειδοποίησε τους κατοίκους της Σαντορίνης πως το ηφαίστειο είχε ξυπνήσει. Η Ελληνική κυβέρνηση έστειλε μια ομάδα γεωλόγων για να παρατηρήσει το φαινόμενο. Κατέφθασε ακόμη και μιά ομάδα από Γερμανούς και Ολλανδούς ηφαιστειολόγους.

Από την έκρηξη, που ξεκίνησε στις 11 Αυγούστου, ξεπήδησαν τεράστια συντριβάνια ατμού και νερού στην περιοχή 'Κόκκινα Νερά' (σημερινά Ζεστά Νερά). Η ηφαιστειακή δραστηριότητα επέφερε χαρακτηριστική αύξηση της θερμοκρασία στον κόλπο Κόκκινα Νερά, είχε δε ως αποτέλεσμα την βύθιση της ανατολικής ακτής της Νέα Καμένης και το σχηματισμό του θόλου 'Δάφνη' (ονομάστηκε έτσι από το πρώτο πολεμικό πλοίο που έφθασε στην περιοχή αμέσως μετά την έκρηξη).

Οι εκρήξεις εκτόξευσαν ηφαιστειακή τέφρα στον ουρανό που έφτασε τα 3.3 χιλιόμετρα σε ύψος. Κομμάτια λάβας έπεσαν στην γύρω περιοχή σε ακτίνα 850 μέτρων. Εκτιμάται ότι 100 εκατομμύρια κυβικά λάβας ξεχύθηκαν προς 2 βασικές κατευθύνσεις, μία σε κάθε πλευρά τη Μικρής Καμένης, γεμίζοντας το κενό που χώριζε την Νέα Καμένη και αυξάνοντας σημαντικά την επιφάνεια της στεριάς του νησιού που τώρα είχε γίνει πια μία ενιαία μάζα.

Λίγες μέρες αργότερα, το επίκεντρο της ηφαιστειακής δραστηριότητας μετακινήθηκε 200 μέτρα νοτιοδυτικά, σε μία τοποθεσία που σήμερα αρκετοί κρατήρες ομαδοποιούνται. Αυτοί οι κρατήρες, κώνοι από πυροκλαστικά θραύσματα λάβας που τους δημιούργησαν, ήταν αποτελέσματα της ηφαιστειακής δραστηριότητας του 1925.

Το πρώτο κύμα της δραστηριότητας έπαυσε τον Ιανουάριο του 1926 για 4 μήνες, για να ξεκινήσει και πάλι. Από το Μάιο του 1926 μέχρι τον Ιανουάριο του 1928 υπήρξε μία παύση, την οποία ακολούθησαν 4 εκρήξεις μία τις οποίες δημιούργησε τον θόλο Ναυτίλο. Αυτός ο θόλος δεν είναι πλέον ορατός αφού σκεπάστηκε από λάβα κατά την διάρκεια της επόμενης φάσης της δραστηριότητας.

Αυτή την περίοδο την χαρακτηρίζει μια σειρά από εκρηκτικές φάσεις και αναστάτωση της χερσαίας μάζας. Μετά από μια περίοδο ησυχίας του ηφαιστείου για μόνο 11 χρόνια, το ηφαίστειο ξύπνησε και πάλι. Στις αρχές Μαΐου του 1939,διαπιστωθηκε ότι να νερά στον μικρό κόλπο του Αγίου Γεωργίου με το παρεκκλήσι του, άρχισαν να υπερθερμαίνονται και η ακτογραμμή να υποχωρεί. Μια υποβρύχια έκρηξη στην είσοδο του λιμανιού, στις 20 Αυγούστου, άνοιξε διέξοδο για το νέο μάγμα που άρχισε να εμφανίζεται, δημιουργώντας ένα μικρό θόλο που οι ηφαιστειολόγοι της τότε εποχής το βάφτισαν Τρίτωνα.

Ένα μήνα αργότερα , το επίκεντρο της ηφαιστειακής δραστηριότητας μετατοπίζεται μερικές εκατοντάδες μέτρα προς τα βορειοανατολικά, όπου και δημιούργησε τις ροές λάβας και ένα θόλο, που ονομάστηκε Κτενάς από τον Έλληνα γεωλόγο που μελέτησε τις εκρήξεις της Καμένης.

Αυτή η λάβα γέμισε το λιμανάκι του Αγίου Γεωργίου και κάλυψε το θόλο Τρίτωνα. Από τον Νοέμβριο του 1939 μέχρι και τον Ιουλίου του 1940, η ηφαιστειακή δραστηριότητα μετατοπίζεται ακόμη μακρύτερα προς τα βορειοανατολικά , δημιουργώντας τα ρεύματα λάβας και το θόλο Fouque, που ονομάστηκε έτσι από τον γάλλο φυσιοδίφη ο οποίος μελέτησε τη Σαντορίνη και τις εκρήξεις της Καμένης μέχρι το 1866.

Τον Ιούλιο το 1940 δυο νέα κέντρα δραστηριότητας εμφανίστηκαν στα νότια του κέντρου Fouque. Το πρώτο ονομάστηκε Smith, από έναν αμερικανό ηφαιστειολόγο και το δεύτερο Reck ,από έναν γερμανό ηφαιστειολόγο, οι οποίοι είχαν μελετήσει τις εκρήξεις του 1925. Αυτά τα κέντρα δημιούργησαν θόλους και ροές λάβας καλύπτοντας τις δυτικές πλαγιές του ενιαίου πλέον νησιού της Νέας Καμένης που χυνόταν στη θάλασσα. Η εκρηκτική δραστηριότητα αυτής της περιόδου δεν ήταν σοβαρή, και το ύψος στο οποίο εκτινάσσονταν η ηφαιστειακή τέφρα δεν υπέρβαινε τα 1.200 μέτρα.

Αργά τον Αύγουστο του 1940, δυο μεγάλες εκρήξεις στην κορυφή του νησιού, εκτίναξαν το παλιό πέτρωμα του 1866 στον αέρα, ανοίγοντας δυο μεγάλους κρατήρες, 50 μέτρα σε μήκος ο καθένας. Αυτοί είναι οι κρατήρες που οι επισκέπτες του νησιού έρχονται να δουν σήμερα. Δεν υπήρχε εκροή μάγματος από αυτούς τους κρατήρες. Προς το τέλος του Νοεμβρίου του ίδιου έτους, παχύρευστη λαβα άρχισε να ρέει από μια σχισμή 100 μέτρα προς τα ανατολικά, δημιουργώντας τα πεδία λάβας που ονομάζονται Νίκη, προς τιμήν της Ελληνικής νίκης στην Αλβανία. Η λαβα κάλυψε τις ανατολικές πλαγιές του νησιού και σταμάτησε λίγο πριν την θάλασσα.

Αυτός ο κύκλος εκρήξεων έλαβε τέλος τον Ιούλιο του 1941.

Η πιο πρόσφατη ηφαιστειακή έκρηξη ήταν εκείνη που συντάραξε την Σαντορίνη στις αρχές Ιανουαρίου του 1950. Υπήρξαν προειδοποιήσεις με την μορφή σεισμικών γεγονότων από τον προηγούμενο Αύγουστο. Στις 10 Ιανουαρίου του 1950, μια έκρηξη ανατίναξε το οξύ πέτρινο πέτρωμα στους νότιους πρόποδες του τρούλου της Νίκης, ανοίγοντας μια διέξοδο για το νέο μάγμα που άρχισε να χύνεται έξω. Χαρακτηριστικό της ήταν η έντονη εκρηκτική δραστηριότητα που εκτόξευσε ηφαιστειακή τέφρα 1000 μέτρα στον αέρα και τα θραύσματα λάβας που έπεσαν σε ακτίνα 850 μέτρων στη γύρω περιοχή.